Alergia na skorupiaki u dzieci – objawy i ryzyko reakcji anafilaktycznej

Alergia na skorupiaki u dzieci to nadwrażliwość na białka obecne w krewetkach, krabach, homarach, langustach i rakach, a także w przetworach takich jak pasta krewetkowa, buliony, farsze czy mieszanki owoców morza, w której układ odpornościowy rozpoznaje je jako zagrożenie i uruchamia reakcję zapalną mogącą mieć przebieg od łagodny po zagrażający życiu. W praktyce rodzice obserwują najpierw szybkie objawy ze strony jamy ustnej i skóry: mrowienie i świąd warg, języka i podniebienia, obrzęk warg, pokrzywkę i zaczerwienienie twarzy, a następnie dolegliwości żołądkowo-jelitowe w postaci bólu brzucha, nudności, wymiotów lub biegunki; u części dzieci dołączają kaszel, chrypka, świszczący oddech i duszność, a w najcięższym wariancie dochodzi do gwałtownego spadku ciśnienia, bladości, osłabienia i utraty przytomności, co stanowi obraz reakcji anafilaktycznej wymagającej natychmiastowego podania adrenaliny. Alergeny skorupiaków są w dużej mierze odporne na gotowanie i smażenie, dlatego nawet dokładna obróbka termiczna nie zawsze zmniejsza ryzyko; co więcej opary powstające podczas gotowania w zamkniętej kuchni mogą wywoływać objawy u bardzo wrażliwych dzieci. Do czynników ryzyka należą dodatni wywiad atopowy w rodzinie, współistniejąca astma lub alergiczny nieżyt nosa, wczesna i częsta ekspozycja na owoce morza, a także uczulenie na roztocza kurzu domowego i karaluchy wynikające z reakcji krzyżowej na tropomiozynę, które mogą nasilać dodatniość testów i skłonność do silniejszego przebiegu. Dzieci uczulone na skorupiaki muszą uważać na ukryte źródła w potrawach kuchni azjatyckiej i śródziemnomorskiej, surimi, pierogi lub krokiety z farszem rybno-krewetkowym, chipsy, krakersy i sosy zawierające ekstrakty, a także na kontaminację krzyżową w restauracjach i stołówkach, gdzie te same naczynia lub olej do smażenia mogą służyć do przygotowania różnych dań. Diagnostyka opiera się na bardzo szczegółowym wywiadzie z analizą czasu i rodzaju spożytego produktu, testach skórnych punktowych z komercyjnymi ekstraktami i metodą prick-by-prick z ugotowanym produktem, oznaczeniu swoistych przeciwciał w surowicy, a w razie wątpliwości na doustnej próbie prowokacji przeprowadzanej wyłącznie w warunkach szpitalnych. Coraz częściej wykorzystuje się diagnostykę komponentową, która pozwala wykryć przeciwciała wobec tropomiozyny i innych stabilnych białek odpowiedzialnych za uogólnione reakcje, co pomaga odróżnić uczulenie klinicznie istotne od uczulenia bezobjawowego. Leczenie polega przede wszystkim na ścisłej eliminacji skorupiaków z diety i świadomym czytaniu etykiet, ze zwracaniem uwagi na obowiązkowe wyróżnianie alergenów, informowanie szkoły, przedszkola i opiekunów o rozpoznaniu oraz przygotowaniu planu bezpieczeństwa. W przypadku dzieci, u których doszło do reakcji uogólnionej lub istnieje wysokie ryzyko anafilaksji, standardem jest posiadanie adrenaliny w autowstrzykiwaczu oraz przeszkolenie rodziny i kadry w rozpoznawaniu pierwszych objawów i natychmiastowym postępowaniu, w tym wezwaniu pomocy i zastosowaniu leków ratunkowych. Leczenie objawowe obejmuje leki przeciwhistaminowe drugiej generacji na świąd i pokrzywkę oraz, w razie potrzeby, krótki kurs glikokortykosteroidów doustnych zalecony przez lekarza po ciężkiej reakcji; w astmie alergicznej stosuje się leki wziewne. Immunoterapia swoista dla skorupiaków nie jest rutynowo dostępna i pozostaje w sferze badań, dlatego kluczowa jest profilaktyka i edukacja. Rokowanie zależy od nasilenia reakcji i konsekwencji w unikaniu ekspozycji; część dzieci utrzymuje nadwrażliwość przez całe życie, ale dzięki dobremu planowi mogą funkcjonować bezpiecznie. Wsparciem stylu życia jest planowanie posiłków, wybieranie restauracji z jasną polityką alergenową, pytanie o skład i sposób przygotowania dań, unikanie stoisk z owocami morza i pary w otwartych kuchniach, przygotowanie oddzielnych przyborów w domu, prowadzenie dzienniczka reakcji, nauka dziecka, by nie wymieniało się jedzeniem oraz aby zgłaszało pierwsze sygnały dolegliwości. W przypadku suplementów warto pamiętać, że niektóre preparaty z glukozaminą pochodzą ze skorupiaków i powinny być omijane; z kolei produkty rybne nie zawsze są przeciwwskazane, bo ryby to inna grupa alergenów, jednak decyzję o rozszerzeniu diety należy podejmować z lekarzem po odpowiedniej ocenie klinicznej.