Alergia na orzeszki ziemne u dzieci jest jedną z najczęstszych przyczyn ciężkich reakcji pokarmowych i stanowi wyzwanie zarówno dla rodziny, jak i placówek edukacyjnych. Orzeszki ziemne, mimo nazwy, nie są orzechami drzew, lecz nasionami roślin strączkowych, a ich białka mogą wywołać szybką, gwałtowną odpowiedź immunologiczną. Objawy zwykle pojawiają się w ciągu minut do godziny po spożyciu lub kontakcie z zanieczyszczonym produktem i obejmują mrowienie i świąd jamy ustnej, obrzęk warg i języka, pokrzywkę i rumień, ból brzucha, nudności, wymioty, biegunkę, a w cięższym przebiegu świszczący oddech, duszność, chrypkę, kaszel, zawroty głowy i nagłe osłabienie wynikające ze spadku ciśnienia tętniczego. Taki obraz kliniczny może odpowiadać anafilaksji, która wymaga natychmiastowego podania adrenaliny w autowstrzykiwaczu i wezwania pomocy medycznej, dlatego każdy pacjent z potwierdzoną alergią na orzeszki powinien mieć stale przy sobie lek ratujący życie oraz szkolną i domową instrukcję postępowania. Czynniki ryzyka to wywiad rodzinny w kierunku atopii, wczesny ciężki wyprysk atopowy, inne alergie pokarmowe i towarzysząca astma. Diagnostyka opiera się na wnikliwym wywiadzie, testach skórnych oraz oznaczeniach swoistych IgE, a coraz większe znaczenie ma diagnostyka komponentowa rozpoznająca uczulenie na konkretne białka orzeszka, co pozwala lepiej ocenić ryzyko ciężkiej reakcji i przewidzieć tolerancję produktów przetworzonych. Złotym standardem w przypadkach niejednoznacznych pozostaje doustna próba prowokacji prowadzona w warunkach szpitalnych. Leczenie polega na bezwzględnym unikaniu orzeszków ziemnych i produktów mogących je zawierać, w tym słodyczy, batonów, kremów, płatków śniadaniowych, sosów i niektórych dań kuchni azjatyckiej; konieczne jest dokładne czytanie etykiet i znajomość sformułowań producentów dotyczących śladowych ilości. Dziecko i opiekunowie muszą umieć rozpoznać wczesne objawy i szybko wdrożyć plan awaryjny, który obejmuje podanie adrenaliny, ułożenie w pozycji bezpiecznej, wezwanie pomocy i monitorowanie oddechu; leki przeciwhistaminowe mogą złagodzić zmiany skórne, lecz nie zastępują adrenaliny w anafilaksji. W wybranych przypadkach rozważa się immunoterapię doustną prowadzoną w wyspecjalizowanych ośrodkach, której celem jest podniesienie progu reakcji i zmniejszenie ryzyka po przypadkowej ekspozycji; kwalifikacja do takiego postępowania należy do alergologa po ocenie profilu ryzyka i gotowości rodziny do ścisłej współpracy. Dieta dziecka powinna być układana we współpracy z dietetykiem, aby uniknąć niepotrzebnych restrykcji oraz zapewnić odpowiednią podaż białka, zdrowych tłuszczów, witamin i mikroelementów; wprowadzanie nowych produktów roślin strączkowych, takich jak soczewica czy groszek, wymaga ostrożności i konsultacji, choć kliniczna reaktywność krzyżowa z orzeszkami bywa ograniczona. Rokowanie zależy od poziomu IgE, wywiadu ciężkich reakcji i współistniejącej astmy; u wielu dzieci nadwrażliwość utrzymuje się długo, ale konsekwentna edukacja, dobre przygotowanie szkoły i przedszkola, regularne kontrole u specjalisty i dostęp do autowstrzykiwacza znacząco zmniejszają ryzyko powikłań. Elementy stylu życia wspierające terapię obejmują tworzenie bezpiecznego domu wolnego od alergenów, planowanie posiłków i przekąsek na wyjścia, informowanie rodziny i znajomych o alergii, praktykę głośnego czytania etykiet oraz ćwiczenie scenariuszy nagłych sytuacji, aby dziecko stopniowo rozwijało kompetencje samoopieki adekwatne do wieku.
