Alergia na olchę u dzieci to sezonowa nadwrażliwość układu odpornościowego na białka obecne w pyłkach olchy, która w polskich warunkach najczęściej ujawnia się od późnej zimy do wczesnej wiosny, często nakładając się z okresem pylenia leszczyny i poprzedzając szczyt pylenia brzozy. U dziecka objawia się wodnistym katarem, napadowym kichaniem, świądem nosa, uczuciem blokady i koniecznością oddychania przez usta, a także łzawieniem, pieczeniem i zaczerwienieniem oczu; u części pacjentów dochodzą dolegliwości z dolnych dróg oddechowych, takie jak suchy kaszel, świsty i duszność wysiłkowa, co może zwiastować rozwój astmy alergicznej. Nieleczona lub źle kontrolowana alergia pyłkowa pogarsza sen, koncentrację i apetyt, sprzyja nawracającym infekcjom ucha środkowego i zatok oraz zaostrzeniom atopowego zapalenia skóry. Ryzyko wystąpienia choroby zwiększają dodatni wywiad rodzinny w kierunku atopii, życie w aglomeracji z wysokim narażeniem na zanieczyszczenia powietrza, ekspozycja dymu tytoniowego, przebywanie na zewnątrz w czasie wysokiego stężenia pyłków oraz współistniejące alergie na inne pyłki drzew. Diagnostyka opiera się na dokładnym wywiadzie z korelacją objawów z kalendarzem pylenia, prowadzeniu dziennika dolegliwości, testach skórnych punktowych na panel pyłków drzew oraz oznaczeniu swoistych przeciwciał IgE; w trudniejszych przypadkach pomocna bywa diagnostyka komponentowa, pozwalająca rozróżnić uczulenie na określone białka pyłków i przewidzieć ryzyko reakcji krzyżowych z pokarmami. Dodatkowo u dzieci z kaszlem i świszczącym oddechem warto wykonać spirometrię z próbą rozkurczową, a u młodszych badania zastępcze oceniające drożność nosa. Leczenie wymaga połączenia strategii unikania ekspozycji z farmakoterapią i, w uzasadnionych przypadkach, immunoterapią alergenową. W okresie pylenia należy sprawdzać prognozy stężeń i ograniczać długie pobyty na zewnątrz w suche, wietrzne dni, wietrzyć mieszkanie po opadach deszczu, stosować oczyszczacz z filtrem HEPA, płukać nos izotonicznym roztworem soli dwa razy dziennie, po powrocie do domu myć twarz i włosy oraz zmieniać odzież. Leczenie objawowe obejmuje leki przeciwhistaminowe drugiej generacji łagodzące kichanie, wyciek i świąd, donosowe glikokortykosteroidy zmniejszające stan zapalny błony śluzowej, miejscowe leki przeciwhistaminowe lub stabilizujące komórki tuczne do oczu, a w razie współistniejącej astmy leki rozszerzające oskrzela i przeciwzapalne według zaleceń lekarza. U dzieci z utrzymującymi się w sezonie umiarkowanymi lub ciężkimi objawami warto rozważyć swoistą immunoterapię podjęzykową lub podskórną na pyłki drzew, prowadzoną w ośrodku alergologicznym przez kilka sezonów, co może zmniejszyć nasilenie objawów, zapotrzebowanie na leki i ryzyko rozwoju astmy. Rokowanie jest na ogół dobre, jeśli rodzice i opiekunowie wdrożą kompleksową profilaktykę i regularnie kontrolują leczenie; kluczowa jest edukacja rodziny i szkoły, przygotowanie planu postępowania na dni o wysokim stężeniu pyłków oraz monitorowanie ewentualnych objawów dolnych dróg oddechowych. Wsparciem terapii są proste elementy stylu życia: nawadnianie, dieta bogata w warzywa i owoce o niskim potencjale alergizującym w sezonie pylenia, higiena snu, umiarkowana aktywność fizyczna w godzinach niższych stężeń pyłków, okulary przeciwsłoneczne na zewnątrz oraz regularna toaleta nosa. Gdy objawy nasilają się mimo leczenia, gdy dziecko ma napady duszności lub całoroczne dolegliwości, konieczna jest wizyta u specjalisty w celu modyfikacji terapii i wykluczenia innych przyczyn, takich jak przerost migdałka gardłowego czy przewlekłe zapalenie zatok.
