Współrzędne geograficzne to para liczb opisujących położenie punktu na kuli ziemskiej: szerokość geograficzną oznaczającą odległość kątową od równika i długość geograficzną oznaczającą odległość kątową od południka zerowego w Greenwich. Szerokość zapiszemy w stopniach od 0° na równiku do 90° na biegunach z literą N dla półkuli północnej lub S dla południowej, długość w stopniach od 0° do 180° z literą E na wschód lub W na zachód; w zapisie tradycyjnym stosujemy stopnie, minuty i sekundy łukowe, czyli np. 52°13′56″N, 21°00′30″E, w zapisie nowoczesnym – stopnie dziesiętne, np. 52.2322°N, 21.0083°E. Umiejętność odczytu na mapie zaczyna się od odnalezienia siatki kartograficznej: linie poziome to równoleżniki z podpisaną szerokością, pionowe to południki z podpisaną długością; z punktu zaznaczonego na arkuszu schodzimy lub wchodzimy do najbliższego równoleżnika, odczytujemy jego wartość, obliczamy ile dzielą nas minuty między liniami pomocniczymi i dodajemy do pełnych stopni, podobnie postępujemy w kierunku wschód–zachód do południka, pamiętając, że kierunek określają litery N/S oraz E/W. Jeżeli pracujemy z GPS w telefonie, najczęściej zobaczymy zapis dziesiętny z kropką, w którym część po przecinku to ułamek stopnia; by przeliczyć go na minuty i sekundy, mnożymy ułamek przez 60, uzyskany wynik dzielimy znowu przez 60, by otrzymać sekundy, na przykład 52.2322°N = 52° + 0,2322×60′ = 52°13,932′, a 0,932′×60″ ≈ 55,92″, co w standardzie zaokrąglimy do 52°13′56″N. Z kolei z zapisu DMS (degrees–minutes–seconds) do dziesiętnego przejdziemy sumując stopnie oraz minuty/60 i sekundy/3600, np. 21°00′30″E = 21 + 0/60 + 30/3600 = 21,0083°E; ważne, by nie gubić kierunku, bo znak minus w systemach GIS często oznacza południe lub zachód, więc 52.2322, 21.0083 bez liter zwykle rozumie się jako 52.2322°N, 21.0083°E, a zapis −33.8688, 151.2093 jako 33.8688°S, 151.2093°E. W ćwiczeniach szkolnych warto zapamiętać proste nawyki: zapis zawsze w parze (najpierw szerokość, potem długość), jednolita konwencja w całej pracy (albo DMS, albo stopnie dziesiętne), spójne oddzielanie liczb symbolem ° ′ ″ lub jednostką dziesiętną oraz dopisywanie kierunków; pomyłki w kolejności lub brak litery E/W są najczęstszym źródłem błędów. W praktyce geograficznej współrzędne służą do nawigacji, opisu obiektów w systemach informacji przestrzennej, wyznaczania stref czasowych i analiz klimatycznych; w terenie pomagają zapisać miejsce obserwacji meteorytów, rzadkich roślin czy ptaków, w projektach szkolnych – opisać punkty pomiaru hałasu lub jakości powietrza. Uczniowie często pytają, jak określić współrzędne z mapy bez siatki; wówczas można skorzystać z marginesów z podanymi wartościami i interpolować odległości, pamiętając, że w skalach szkolnych podziałka co 1′ bywa dzielona na pięć lub dziesięć równych części, które odpowiadają 12 lub 6 sekundom. Trudność może sprawiać zjawisko zbieżności południków: im dalej na północ lub południe, tym gęstsze stają się linie pionowe, dlatego dokładność odczytu długości geograficznej maleje ku biegunom, a szerokości – pozostaje bardziej stabilna; dobrze jest podawać przybliżenie do najbliższej minuty lub sekundy w zależności od skali. W pracy egzaminacyjnej egzaminatorzy zwracają uwagę na konsekwencję i czytelność zapisu, więc warto dołączyć krótkie zdanie wyjaśniające metodę odczytu, na przykład „wartości interpolowano liniowo między równoleżnikami 52° i 53°” – wówczas nawet drobne przesunięcie w ostatnich sekundach nie obniży znacząco oceny. Dla praktyków przyrody i geografii miejskiej przydatna jest świadomość, że aplikacje różnie zaokrąglają współrzędne: niektóre pokazują pięć miejsc po przecinku (około metra), inne trzy (około 110 metrów w szerokości), dlatego w opisie metod badawczych zawsze warto dodać słowo o dokładności. Świadome korzystanie ze współrzędnych to nie tylko teoria – to umiejętność, która przydaje się na wycieczce, podczas gier terenowych, w projektach map mentalnych i w późniejszej pracy z narzędziami GIS, a poprawny zapis czyni każdą szkolną mapę czytelniejszą i bardziej profesjonalną.
