Pewniaki na egzaminie ósmoklasisty z języka polskiego to przede wszystkim sprawne czytanie ze zrozumieniem, rozpoznawanie gatunków i środków językowych, praktyczna znajomość form wypowiedzi oraz porządna powtórka lektur obowiązkowych z motywami i bohaterami, dlatego plan przygotowań powinien łączyć trzy tory: codzienne czytanie i analizę krótkich tekstów nieliterackich i literackich, ćwiczenia językowe z gramatyki i stylistyki, a także pisanie własnych wypowiedzi w czasie zbliżonym do egzaminacyjnego. W części czytania ze zrozumieniem warto utrwalić nawyk szukania tezy autora, rozpoznawania argumentów, przykładów i wniosków oraz odróżniania opinii od faktu; przy tekście publicystycznym sprawdzimy, które zdania to uogólnienie, a które ilustracja, przy reportażu zwrócimy uwagę na narratorów i źródła, a przy fragmencie powieści lub opowiadania zastanowimy się nad czasem i miejscem akcji, narracją, punktem widzenia, relacją dialogu do opisu i funkcją szczegółu. Przy wierszu kluczowe są kroki: wskazanie nadawcy wypowiedzi i adresata, rozpoznanie dominanty kompozycyjnej i nastroju, proste odczytanie metafory, epitetu, porównania, anafory lub pytania retorycznego oraz zderzenie tego z tytułem i puentą; nie trzeba pisać obszernej interpretacji, wystarczy krótkie uzasadnienie pod oznaczoną odpowiedź, dlatego opłaca się trenować zdania typu wyjaśnij, w jaki sposób, wskaż i uzasadnij. Z gramatyki i języka przydają się fundamenty: części mowy i ich odmiana, funkcje składniowe, rodzaje zdań, frazeologia i związki frazeologiczne, poprawność fleksyjna i składniowa, a także interpunkcja w zdaniach złożonych i przy imiesłowach; egzaminatorzy lubią zadania o usuwaniu błędów logicznych, zastępowaniu powtórzeń, dobieraniu synonimów i ustalaniu rejestru stylu, więc dobrze jest ćwiczyć przekształcanie fraz potocznych na neutralne oraz skracanie zdań bez utraty sensu. Najpewniejszą drogą do punktów są formy wypowiedzi: ogłoszenie, zaproszenie, notatka, wpis na blog, przemówienie oraz przede wszystkim dłuższa wypowiedź argumentacyjna lub opowiadanie; tutaj liczy się trzymanie struktury, czyli we wstępie jasne otwarcie i cel, w rozwinięciu dwa lub trzy akapity z powiązanymi argumentami i przykładami albo w opowiadaniu spójny bieg zdarzeń z punktem kulminacyjnym oraz w zakończeniu domknięcie i wniosek. Uczniowie często pytają, jak szybko wymyślić przykłady do rozprawki; pomocny jest katalog motywów z lektur obowiązkowych: przyjaźń, odwaga, dorastanie, wierność, poświęcenie, odpowiedzialność, konflikt pokoleń, marzenia, praca nad sobą; do każdego motywu warto kojarzyć co najmniej dwie postaci i jedną scenę, które umie się opowiedzieć w dwóch zdaniach, bo egzamin wymaga zwięzłości. W notatce służącej zapisowi hierarchii informacji ważne są słowa klucze i logiczne powiązania, a nie przepisany akapit; w zaproszeniu liczy się komplet: kto, co, kiedy, gdzie, w jakim celu i z jaką prośbą organizacyjną. Powtórka lektur powinna być problemowa, nie encyklopedyczna: co jest sensem przygód bohaterów, jakie decyzje podejmują, jaka jest funkcja narratora, jakie wartości i jakimi środkami są przedstawione; pięć minut dziennie na fiszki z motywami i cytatami-kluczami działa jak dźwignia, bo na egzaminie częściej liczy się trafne skojarzenie niż pamięć drobiazgów. Warto też poćwiczyć zadania, w których trzeba wskazać funkcję środka stylistycznego, dobrać tytuł do fragmentu czy uporządkować zdania w logiczny akapit; to typowe, powtarzalne formaty, które nagradzają uważność. Dzień egzaminu to logistyka i spokój: legitymacja, dwa czarne długopisy i woda, a w pracy nad arkuszem zasada najpierw pewne, potem trudniejsze, regularne sprawdzanie poleceń i zaznaczeń w karcie odpowiedzi, a przed oddaniem krótkie zerknięcie na interpunkcję i literówki w dłuższej wypowiedzi; jeśli brakuje czasu, priorytetem jest domknięcie wniosku i czytelny akapit, bo za to przyznaje się punkty. Dobre przygotowanie to także higiena umysłu: sen, przerwy, powtórki rozłożone w czasie, a w ostatnim tygodniu więcej symulacji całych arkuszy niż wkuwania; ta strategia buduje nawyki, które na sali egzaminacyjnej uruchomią się automatycznie. Dzięki tak ułożonemu planowi i znajomości powtarzalnych typów zadań ósmoklasista wchodzi na egzamin z poczuciem, że wie, co sprawdza każda część pracy i jak w prostych krokach zamieniać wiedzę w punkty, niezależnie od tego, czy trafi na wiersz współczesny, felieton, krótkie opowiadanie, czy fragment reportażu.
